بازگشت
چشم انداز معادلات و معاملات سياسي در پاكستان
فرزادبهنام فرزادبهنام

تحولات سياسي دو هفته پيشين پاكستان به ويژه در حلقه‌هاي مركزي قدرت دراين كشور، گمانه زني‌هاي بسياري را درباره جهت‌گيري هاي جديد دولت سيد يوسف رضا گيلاني و آينده مشرف مطرح كرده است .

نشست اخير ژنرال اشفاق پرويز كياني فرمانده و ديگرمقام‌هاي ارشد ارتش پاكستان با گيلاني ،ديدار اخير فرمانده ارتش با مشرف ، تغيير رييس اطلاعات نظامي ارتش ( ام . آي ) تعامل حزب مردم با جنبش متحد قومي - كه از متحدان مشرف محسوب مي‌شود -اظهارات متضاد شماري از وزراي دولت گيلاني درخصوص ادامه همكاري با مشرف و در نهايت واكنش منفي شاخه نواز حزب مسلم ليگ به اظهارات رهبران و وزراي حزب مردم همه از شكل‌گيري معادلات و انجام معاملات جديدي سياسي در پاكستان خبر مي‌دهند.

معادلات و معاملات سياسي در شرايط فعلي پاكستان در دوجهت متفاوت داخلي و خارجي از سوي گروههاي حاضر درحلقه اصلي قدرت اين كشور پيگيري مي‌شود.

الف ) بعد داخلي معادلات و معاملات سياسي به وزن كشي گروههاي قدرت در پاكستان درباره آينده سياسي مشرف مربوط است .

در حال حاضر دولت جديد پاكستان فعاليت خود را آغاز و از مرحله كشمكش‌هاي احتمالي عبور كرده است ،اما هنوز چگونه گي تعامل اين دولت با مشرف مشخص نشده است ، ضمن آنكه دولت داراي دو ضلع سياسي متفاوت است ،يكي وزراي منتسب به حزب مردم و ديگر وزراي منتسب به شاخه نواز مسلم ليگ .

* دو نگاه متفاوت به آينده مشرف

همانطور كه پيش بيني مي‌شد، درباره آينده مشرف بين اعضاي دولت گيلاني و رهبران دو حزب مردم و شاخه نواز مسلم ليگ اختلاف نظر وجود دارد و اين اختلافات به ويژه در روزهاي پسين بيشتر برجسته گرديده است .

در حالي كه حزب مردم با برگزاري نشست مشترك با فرماندهان ارشد ارتش خود را نزديك به ديدگاه نظاميان نشان مي‌دهد، شاخه نواز مسلم ليگ واكنشي محتاط گونه به تحركات آن حزب از خود نشان مي‌دهد.

به نظر مي‌رسد رهبري حزب مردم ، نخست وزير و وزراي دولت منتسب به اين حزب ، فعاليت‌هاي سياسي خود به ويژه در مورد آينده مشرف را در چارچوب معاملات سياسي پيگيري مي‌كنند.

به اين معنا كه حزب مردم مايل است همكاري خود با مشرف را تا كسب حداكثر امتياز از وي پيگيري نمايد.

اظهارات تازه گيلاني و برخي وزراي دولت وي مبني بر اينكه پارلمان بايد درباره مشرف تصميم بگيرد، نشان مي‌دهد كه اين حزب بنا ندارد ، خيلي زود و احساسي درباره رييس جمهوري پاكستان نظر صريح بدهد.

اين نوع رفتار را مي‌توان در چارچوب معاملات پنهاني رهبران حزب مردم با مشرف قرار داد.

 

تعامل اين حزب با جنبش متحد قومي و همينطور ايجاد زمينه حضور زرداري در انتخابات پارلماني ميان دوره‌اي پاكستان از سوي ديوان عالي پاكستان - لغو پيگيري پرونده‌هاي قضايي زرداري - مويد همين معاملات پنهاني حزب مردم با مشرف است .

در حالي كه حزب مردم تعامل خود با جنبش متحد قومي را با هدف منزوي تر كردن مشرف توجيه مي‌كند،شاخه نواز به اين تعامل واكنش نشان داده است .

البته صديق فاروق ، يكي از اعضاي ارشد حزب نواز شريف در اين مورد اظهار داشته :رهبري حزب ما گفته است شرايطي براي همكاري با جنبش متحد قومي در سطح مركزي دارد.

بنابراين به نظر مي‌رسد حزب مردم سياستي چند وجهي را در بعد سياست داخلي پيگيري مي‌نمايد، سياستي كه حفظ مشرف و كسب امتياز حداكثري از وي و بازي در چارچوب متعارف عرصه سياست در پاكستان - همگرايي بازيگران داخلي با سياست‌هاي امريكا - را پيگيري مي‌نمايد .

شاخه نواز مسلم ليگ از معاملات پنهاني حزب مردم با مشرف واهمه دارد و لذا تمام تلاش خود را به تحقق نيافتن اين معامله معطوف كرده است .

رهبران شاخه نواز مسلم ليگ با تمام معنا به اين نكته آگاه هستند كه رهبران حزب مردم به ويژه زرداري ، رابطه بسيار مناسبي با امريكايي‌ها دارند.

آنها مي‌دانند كه غفلت از معاملات پنهاني مي‌تواند آنها از بيشتر از پيش از قدرت دور كند.

آنها مي‌دانند كه سياست فعلي واشنگتن حفظ مشرف است ، بنابراين تلاش مي كنند تا مانع از تحقق معامله‌اي پنهاني رهبران حزب مردم با امريكا شوند.

* مشرف و دولت جديد پاكستان

بنظر مي‌رسد وي با درك شرايط ويژه ايجاد شده براي دو وضعيت متفاوت آماده گيری مي‌كند:

نخست : بدرود گفتن با مقام رياست جمهوري براي هميشه

هم اكنون نماينده گان مجلس ملي پاكستان تلاش مي‌كنند تا بند دوم .بي ماده ‪ ۵۸متمم قانون اساسي ‪ ۱۹۷۳ميلادي را به نفع مقام نخست وزيري تغيير دهند.

بر اساس اين بند ، رييس جمهوري حق انحلال دولت را دارا خواهد بود، بنابراين در صورت تغيير اين بند، رييس جمهوري پاكستان ابزار اعمال فشار قانوني عليه دولت را از دست خواهد داد.

در صورت تحقق چنين سناريويي ، مشرف ترجيح مي‌دهد از قدرت كناره‌گيري كند.

دوی ديگر :همكاري حداكثري با دولت

مشرف بارها اعلام كرده كه قايل به همكاري حداكثري - حداقل در ظاهر - با دولت جديد گيلاني است .

دولت پاكستان و حزب مردم نيز اين پيام‌ها و سيگنال‌هاي ارسالي رييس جمهوري را دريافت كرده و سعي مي‌كند راهي براي ادامه همكاري بيابد، هرچند با بد رفتاري شاخه نواز مسلم ليگ مواجه است .

 

البته نمي‌توان از نقش ميانجي گري امريكايي هادر نزديك كردن گروههاي سياسي در داخل پاكستان غافل بود.

امريكايي‌ها حداقل براي يك دوره كوتاه مدت تلاش خواهند كرد تا مشرف را حفط كنند و لازمه بقاي وي ،اجماع موقت گروههاي جديد قدرت در پاكستان است .

ب ) بعد خارجي معادلات و معاملات سياسي در پاكستان به رويكرد سياست خارجي دولت گيلاني در جنگ عليه تروريسم و چگونه گي تعامل با امريكا مربوط مي‌شود.

دولت گيلاني بعد از استقرار تلاش كرده تا اين نكته را به امريكايي ها وانمود سازد كه درباره مشاركت در جنگ عليه تروريسم نگران نباشد.

گفته‌هاي گيلاني در روز راي اعتماد در مجلس ملي پاكستان درباره گسترش رابطه با امريكا و اروپا نشان داد كه دولت جديد آن كشور، چارچوب سياست هاي پيشين را حفظ خواهد كرد.

در اين چارچوب ،ارتش حضوري پررنگ دارد و اين حضور را گيلاني به خوبي درك كرده است .

نخست وزير جديد پاكستان شنبه گذشته با تاكيد بر اينكه مقابله با تروريسم در اولويت كاري دولت وي قرار خواهد داشت ، پيشنهاد مذاكره با جنبش طالبان پاكستان را مطرح كرد .

گيلاني در نخستين اظهاراتش درباره خط مشي سياسي خود پس از به دست آوردن راي اعتماد در جمع نماينده گان پارلمان ، تروريسم را بزرگترين تهديد براي اين كشور مجهز به تسليحات هسته‌اي توصيف كرد.

گيلاني تصريح كرد اولويت نخست ما احياي قانون ، نظم و حذف تروريسم از اين كشور خواهد بود.

وي گفت متاسفانه برخي افراد از خشونت به عنوان ابزاري براي بيان ديدگاه هايشان استفاده مي‌كنند. من از همه انها مي‌خواهم چنين روندي را متوقف كنند و در طي كردن مسير دموكراسي با ما يکجا شوند.

گيلاني افزود : ما آماده‌ايم تا با همه آنهايي كه سلاح هايشان را به زمين مي گذارند ، مذاكره كنيم .

وي همچنين از اصلاحاتي سياسي و اقتصادي براي مناطق قبيله‌اي به عنوان بخشي از راهبرد جامع دولت در مقابله با تروريسم و افراط گرايي خبر داد.

گيلاني همچنين در تماس تلفني جرج بوش به وي گفت كه پاكستان به مبارزه با تروريسم به هر شكلي كه باشد ادامه خواهد داد زيرا اين مساله به نفع پاكستان است ، بااين حال براي مقابله با تروريسم يك رويكرد جامع به ويژه رويكردي سياسي همراه با برنامه‌هايي گسترده نياز است .

سفر اخير جان نگروپونته معاون اول و ريچارد بوچر معاون وزير امور خارجه امريكا به پاكستان و مذاكرات فشرده آنها با گيلاني و ديگر مقام‌هاي اين كشور نشان داد كه واشنگتن همچنان درباره رويكرد دولت جديد به مشرف و جنگ عليه تروريسم اطمينان ندارد.

 

البته اين دو مقام امريكايي در سفر خود به پاكستان ، قبل از ارزيابي ه درباره رويكرد دولت جديد اين كشور به تروريسم ،بيشتر تلاش خود را به نزديك كردن گروههاي سياسي معطوف كردند.

در هر حال به نظر مي‌رسد، دولت جديد پاكستان در چارچوبي جديد به معاملات و معادلات سياسي در بعد داخلي و خارجي حركت مي‌كند.

در اين ميان بايد توجه داشت كه امکانات و مشکلات حزب مردم و دولت گيلاني به هيچ وجه اجازه حركت مطلق به سمت ايده آل سياسي حزبي را به آنها نخواهد داد.

از همينرو واقع بيني حزب مردم بدون شک دولت جديد را به سمت ميانه روي سوق خواهد داد، جهتي كه هم به نفع مشرف خواهد بود ( در بعد داخلي ) و هم به نفع امريكايي ها( در بعد خارجي ).

اينكه معاملات انجام شده در سطح گروههاي اصلي قدرت تا چه زماني به حفظ معادلات و توازن قدرت موجود - تعريف شده - كمك كند، بايد در انتظار مرحله ديگري از تغييرات سياسي در سطح داخلي به ويژه بعد از برگزاري انتخابات ميان دوره‌اي اين كشور بود.

 

 


April 6th, 2008


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی